Schiermonnikoog lag lange tijd vast aan de rest van Friesland. Het eiland werd gevormd na de Watersnood van 1287. Van de geschiedenis van het eiland voor demiddeleeuwen is niets bekend. In de middeleeuwen was Schiermonnikoog een uithof van het cisterciënzerklooster Claercamp uit Rinsumageest bij Dokkum, een van dekloosters in Friesland. De monniken van het klooster, die land indijkten, droegen grijze pijen. Zo ontstond de naam: schier betekent grijs, en oog is etymologisch hetzelfde als ei in eiland. Ter herinnering aan de monniken is in 1961 in het dorp een standbeeld van een monnik, “De Schiere Monnik”, geplaatst, gemaakt door Martin van Waning.